Poniżej dostępne są materiały do nauki na konkurs "Igrzyska Olimpijskie".
Igrzyska olimpijskie
Igrzyska olimpijskie – najstarsza i zarazem największa międzynarodowa impreza
sportowa organizowana co 4 lata w różnych krajach, pod hasłem szlachetnego współzawodnictwa i braterstwa wszystkich narodów
Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego.
Historia
Starożytne igrzyska olimpijskie
-
Pierwsze igrzyska olimpijskie odbywały się w Olimpii w Grecji i były
rozgrywane co cztery lata, stąd w starożytnej Grecji termin
olimpiada oznaczał
czteroletni okres
między kolejnymi igrzyskami. Pierwsze udokumentowane igrzyska odbyły
się w roku 776 p.n.e. Na czas igrzysk olimpijskich zaprzestawano wojen.
Podczas trwania konfliktów ogłaszano "pokój boży" i wojny wstrzymywane
były na 2 miesiące. Przez pięć dni trwały igrzyska, reszta była
przeznaczona na wyruszenie i powrót z igrzysk przez widzów i zawodników.
Pierwszym etapem uroczystości, jeszcze przed rozpoczęciem igrzysk, było
złożenie przysięgi przed posągiem Zeusa. Mięso dzika cięto na kawałki,
rozsypywano albo rozkładano przed posągiem i każdy z uczestników, wraz z
ojcem i swymi braćmi składał przysięgę, że nie dopuści się żadnego
oszustwa na zawodach, co potwierdzali drugą przysięgą, w której mówili,
że ściśle przykładali się do ćwiczeń przez poprzednie 10 miesięcy.
Oficjalnie otrzymywało się nagrodę – wieniec z gałązek z wawrzynu (laur
olimpijski), lecz nagradzany był tylko zwycięzca. Zawodnik, który wygrał
igrzyska, stawał się sławny i otrzymywał tytuł
olimpionika. W
jego rodzinnym mieście stawiano pomniki na jego cześć i pisano wiersze. W
murze miasta wygranego zawodnika robiono dziurę, przez którą wchodził
zwycięzca witany przez mieszkańców. Oznaczało to, że miasto nikogo już
się nie obawia, ponieważ ma takiego obrońcę. Zwycięzca otrzymywał
również nagrody materialne, ale nie dawane oficjalnie. Z czasem, oprócz
wieńca z gałązek oliwnych, otrzymywano pieniądze i przedmioty
wartościowe. Sławę zdobywało całe miasto, a nie tylko wygrany. Kary
olimpijskie były bardzo surowe. Zawodnik, który dopuścił się oszustwa,
zmuszony był postawić pomnik Zeusowi, na którym wyryto jego imię i
nazwisko oraz występek, którego się dopuścił. Najpopularniejszym z
oszustów jest Ateńczyk Kalliopos, który przekupił swoich niedoszłych
przeciwników. Cała sprawa wyszła na jaw. Ateńczyk i inni musieli
postawić pomniki dla Zeusa. Ateńczycy przestali brać udział w
igrzyskach, gdyż wyrocznia delficka powiedziała, że jeśli zaczną
ponownie brać udział, nie będzie im głosiła przepowiedni.
Olimpia, Grecja – miejsce, w którym odbywały się starożytne igrzyska
Najstarszą dyscypliną starożytnych igrzysk był
dromos
- bieg krótki na dystansie jednego stadionu. Początkowo długość tego
biegu nie była wyraźnie określona, dopiero od 6 igrzysk dystans ustalono
na 600 stóp, to jest 192,67 m. W konkurencji tej wymagano od zawodników
nienagannej postawy i odpowiedniego układu ciała w czasie biegu.
Zwracano uwagę przede wszystkim na długi krok, silną pracę ramion
wysuniętych do przodu i lekko pochylony tułów. Kolejną olimpijską
dyscypliną był
diaulos - bieg średni, który rozegrano po raz pierwszy na 14 Igrzyskach.
Diaulos
równał się dystansowi dwóch stadionów (385,34 m). Zawodnik pokonywał
linię mety i wracał do punktu startu tą samą bieżnią. Na piętnastych z
kolei Igrzyskach wprowadzono nową konkurencję -
dolichos,
czyli bieg długi. Rozgrywano go prawdopodobnie na długości 24
stadionów. Za pierwszego zwycięzcę uznaje się Akantosa ze Sparty. Inny
Spartanin, Ladas, w czasie 85 igrzysk zwyciężył, jednak po pokonaniu
mety padł na ziemię i skonał. Na 18 igrzyskach do nieustannie
poszerzanego zestawu konkurencji dołączono zapasy. Walki w tej
dyscyplinie były jednak bardziej zbliżone formą do współczesnego
wrestlingu
aniżeli znanych nam zapasów w stylu wolnym czy klasycznym. Dozwolone
było podstawianie nogi, wyłamywanie palców a nawet szarpanie za nos czy
wargi. Zwycięstwo osiągano po trzykrotnym powaleniu przeciwnika na
ziemię. Nie obowiązywał podział na kategorie wiekowe czy wagowe. Dopiero
w późniejszym czasie wyróżniono także zapasy chłopców. Od 18 Igrzysk
rozgrywano
pentathlon - pięciobój. W jego skład wchodziły: rzut
oszczepem (wykonanym z drewna świerkowego bądź jesionu o długości w
granicach ludzkiego wzrostu), rzut dyskiem (dyskobole stali na
specjalnym podeście zwanym
balbis, skąd oddawali rzuty), skok w
dal, bieg na dystansie jednego stadionu i zapasy. W czasie Igrzysk 23
Olimpiady pojawiła się walka na pięści, która z czasem stała się
najbardziej krwawym widowiskiem zawodów. Poddający się unosił rękę i
palec wskazujący ku górze lub uderzał zawodnika w bark. Na ten znak
przerywano walkę. Na 25 Igrzyskach wprowadzono wyścigi rydwanów
powożonych przez właścicieli zaprzęgów. W tej konkurencji startowali
tylko najbardziej zamożni, gdyż utrzymanie koni było niezwykle
kosztowne. Dopiero wiele lat później pojawiły się wyścigi biedniejszych,
np. wozów zaprzężonych w muły. Do programu 33 Olimpiady dołączono
pankration,
skrzyżowanie zapasów i walki na pięści. Zawodnicy mieli prawo stosować
wszystkie chwyty i uderzenia, wyłamywać palce, ręce, stopy, łamać nosy.
Zwycięstwo osiągano przez poddanie się przeciwnika. Od 65 Igrzysk w 520
r. p.n.e. rozgrywano
hoplites, czyli bieg w uzbrojeniu.
Początkowo biegano z pełnym ekwipunkiem wojskowym, w hełmie, z włócznią,
tarczą i w nagolennikach. Później stopniowo ograniczano uzbrojenie,
rezygnując kolejno z nagolenników, włóczni, hełmu, by wreszcie bieg
odbywał się z samą tylko tarczą. Pokonywano odległość równą dwóm
stadionom. Najczęściej to właśnie
hoplites był ostatnią dyscypliną Igrzysk. W późniejszych latach dodawano kolejne konkurencje, wśród nich zawody poetów i trębaczy.
W dziejach starożytnych igrzysk najbardziej wsławił się Leonidas z
Rodos. Był on zwycięzcą czterech kolejnych Olimpiad (154, 155, 156 i
157) w biegu na dystansie jednego stadionu, w
diaulosie i w biegu zbrojnym. Grecy czcili wielokrotnych zwycięzców dając im specjalną nazwę -
triastes. Innym znanym
olimpionikiem
był Herodos z Megary. W czasie dziesięciu kolejnych Igrzysk, w latach
328 - 292 p.n.e., zdobywał wieńce laurowe w zawodach trębaczy. Milon z
Krotony był sześciokrotnym zwycięzcą Igrzysk w zapasach. Pierwszy laur
olimpijski zdobył jeszcze w zawodach chłopców w 540 r. p.n.e. Od 62 do
66 Igrzysk był już niepokonany w zawodach dorosłych. Co ciekawe, wśród
zwycięzców Igrzysk kroniki podają także
Filipa II Macedońskiego. Odniósł on zwycięstwo w 106 Olimpiadzie, w 356 r. p.n.e., w wyścigach konnych.
W zawodach brali udział zamożni ludzie, których stać było na
poświęcenie całego roku na ćwiczenia, później byli to tylko wybrani
atleci. Występowano nago, dlatego igrzyska mogli oglądać tylko wolni
mężczyźni. Kobietę przyłapaną na oglądaniu igrzysk czekała kara śmierci.
Nie było konkurencji zespołowych.
W igrzyskach mogli brać udział wszyscy Grecy płci męskiej.
Odbywały się one ku czci boga Zeusa.
Zrekonstruowany stadion
Panateński w Atenach – miejsce pierwszych zawodów nowożytnych igrzysk w 1896
Nowożytne igrzyska olimpijskie
-
Nowożytne
letnie igrzyska olimpijskie odbywają się od
1896 roku
(Ateny), a
zimowe od
1924 (Chamonix).
Nowożytne igrzyska olimpijskie nawiązują do tradycji starożytnych
igrzysk greckich. Przez większość sportowców igrzyska olimpijskie są
traktowane jako najważniejsze zawody sportowe, a złoty medal olimpijski,
jako najcenniejsze trofeum; wyjątkiem są tu tenisiści, kolarze i
piłkarze, ale międzynarodowe federacje tych sportów starają się podnieść
rangę konkursów olimpijskich.
Ruch olimpijski
Po roku 393 n.e., kiedy to rozegrano ostatnie Igrzyska ery
starożytnej, pamięć o greckim wychowaniu zamarła. Powrócono do niego w
czasie odrodzenia - wzmianki o igrzyskach olimpijskich znajdują się w
pismach takich twórców jak Matteo Palmieri,
Hans Sachs i
Thomas Kyd.
W 1833 r. w Szwecji powstało Towarzystwo Olimpijskie. Z inicjatywy
tej organizacji rok później zorganizowano dla upamiętnienia starożytnych
igrzysk greckich tzw. Igrzyska Skandynawskie. Pierwsza Olimpiada tego
typu odbyła się
14 lipca 1834 r. w
Ramlösa
w Szwecji. W programie przewidziano biegi, skoki wzwyż, o tyczce i
przez żywego konia, zapasy, ćwiczenia zręcznościowe, wspinanie się po
linie i maszcie. Drugie i ostatnie Igrzyska Skandynawskie odbyły się 2
lata później.
Ideę wskrzeszenia starożytnych Igrzysk jako pierwszy zaproponował
grecki filantrop i weteran wojen z Turkami, Evangelos Zappas w 1833 r.
Dzięki jego hojności, od 1859 r. co 4 lata miały się odbywać
"olimpijskie zawody gimnastyczne". Doszło do rozegrania trzech Igrzysk -
w 1859, 1870 i 1875 r. Były to zawody narodowe, w których startowali
wyłącznie Grecy. W tym samym czasie trwały prace wykopaliskowe w
Olimpii.
Nasilała się fascynacja antyczną kulturą, co zaowocowało w postaci
formułowania idei wskrzeszenia Igrzysk. Jako pierwszy pomysł odnowienia
starożytnej rywalizacji sportowej z udziałem zawodników z całego świata
postulował w 1888 r. Francuz Pascal Grousset. Powstała w ten sposób
koncepcja, której orędownikiem stał się francuski baron
Pierre de Coubertin. Z jego inicjatywy w czerwcu 1894 r. zwołano w
Paryżu Międzynarodowy Kongres dla Wskrzeszenia Igrzysk Olimpijskich z udziałem 79 delegatów i 2000 zaproszonych gości.
23 czerwca 1894
r. powołano do życia Igrzyska Olimpijskie ery nowożytnej. Dla kontroli
przebiegu I Igrzysk Olimpijskich, które początkowo miały odbywać się co 2
lata, powołano
Międzynarodowy Komitet Olimpijski
, w skład którego weszło piętnastu przedstawicieli dwunastu krajów
biorących udział w posiedzeniu Kongresu. Pierwszym prezesem MKOl został
wybrany Grek
Demetrius Vikelas, który zabiegał, by
pierwsza Olimpiada odbyła się w 1896 r. w
Atenach,
a nie, jak to początkowo zakładano, w 1900 r. w Paryżu. Komitet
pozytywnie rozpatrzył jego postulaty. Początkowo prezesem MKOl miał być
przedstawiciel kraju, którego miasto jest organizatorem Igrzysk. Jednak
gdy przed Igrzyskami w Paryżu w 1900 r. wybrano barona de Coubertin,
zmieniono ten zapis. Francuz był prezesem MKOl aż do 1925 r.
Symbole olimpijskie
Flaga olimpijska
Najbardziej znany ze wszystkich symboli olimpijskich,
flaga olimpijska odzwierciedla ideały
Pierre'a de Coubertina
– twórcy nowożytnych igrzysk. Pięć różnokolorowych przecinających się
kół symbolizuje zarazem różnorodność, jak i jedność ludzi
zamieszkujących Ziemię. Poszczególne
kolory symbolizują
kontynenty: niebieski –
Europę, czarny –
Afrykę, czerwony –
Amerykę, żółty –
Azję i zielony –
Australię. Dodatkowo kolory te zostały dobrane tak, by każdy z nich pojawiał się przynajmniej raz na jakiejś
fladze państwowej.
Flaga olimpijska wciągana jest na maszt podczas ceremonii otwarcia
igrzysk. Koła oznaczają też 5 dyscyplin sportowych w starożytności.
Oficjalnym
mottem igrzysk jest
łacińskie zdanie:
Citius Altius Fortius, czyli
Szybciej, Wyżej, Mocniej. Innym znanym cytatem opisującym olimpiadę jest zdanie:
Najważniejszą
rzeczą w igrzyskach olimpijskich jest nie zwyciężyć, ale wziąć w nich
udział, podobnie jak w życiu nie jest ważne triumfować, ale zmagać się z
organizmem.
Ogień olimpijski
Ogień olimpijski wzniecany jest za pomocą skupionych promieni słonecznych w ruinach świątyni
Olimpii. Stamtąd
sztafeta olimpijska przekazuje pochodnię olimpijską kolejnym biegaczom. Tradycja zapalania ognia sięga
Igrzysk z 1928, a jego przenoszenia w sztafecie –
1936.
Na koniec ogień niesiony w pochodni przybywa do miasta-gospodarza
igrzysk. Tutaj w trakcie ceremonii otwarcia zapalany jest znicz
olimpijski, który płonie przez cały czas trwania zawodów.
Do tej pory płomień olimpijski zgasł siedmiokrotnie:
- 1976 roku w Montrealu (powodem było oberwanie chmury)
- 2004 na Igrzyskach w Atenach na starym stadionie z Igrzysk 1896 roku
- 2008 w Pekinie (według oficjalnych komunikatów powodem były problemy techniczne)[1]
- 2012 podczas podróży do Londynu (podczas przeprawy pontonowej)[2]
- 2013 po starcie sztafety do Soczi, na Placu Czerwonym w Moskwie, prawdopodobnie z powodu silnego wiatru[3]
Przed
Igrzyskami w Pekinie w 2008 r. sztafecie olimpijskiej we wszystkich miastach towarzyszyły liczne protesty przeciwników
chińskiej polityki wobec
Tybetu i
Darfuru. Uczestnicy tych protestów starali się zakłócić bieg sztafety oraz zgasić płomień olimpijski.
Ceremonia otwarcia
Tradycyjnie igrzyska otwiera trwająca kilka godzin ceremonia
otwarcia, której celem jest m.in. zaprezentowanie miasta i państwa, w
którym odbywają się igrzyska. Stałym elementem tej ceremonii jest
defilada państw biorących udział w zawodach. W defiladzie maszerują
zawodnicy oraz działacze sportowi z danego kraju. Każde z państw
wyznacza jednego sportowca do niesienia flagi. Sportowcy wchodzą na
stadion według alfabetu języka używanego w państwie które gości
igrzyska. Z uwagi na szacunek dla ojczyzny igrzysk defiladę otwiera
Grecja, a kończy gospodarz. Po wejściu wszystkich krajów na stadion
olimpijski głowa państwa organizującego zawody lub przewodniczący MKOl
dokonuje oficjalnego otwarcia igrzysk, wypowiadając formułę:
Igrzyska Olimpijskie w ... dla uczczenia .... Olimpiady ery nowożytnej uważam za otwarte. Później, w trakcie odgrywania
hymnu olimpijskiego,
na maszt wciągana jest flaga olimpijska, którą wnoszą na arenę wybitne
osobistości. Przedostatni biegacz sztafety olimpijskiej wbiega na
stadion niosąc ogień olimpijski. Przekazuje go ostatniemu biegaczowi
sztafety, zazwyczaj z goszczącego igrzyska kraju, który zapala znicz
olimpijski. Często wypuszczane są gołębice – symbol pokoju. Na koniec
wszyscy flagowi zbierają się w kole, a jeden wybrany zawodnik oraz jeden
wybrany sędzia składają, w imieniu wszystkich zawodników i sędziów,
przysięgę olimpijską.
Elementem ceremonii otwarcia jest również wniesienie oraz wciągnięcie
na maszt flagi państwa organizującego zawody, podczas wciągania flagi
odgrywa się hymn. Jest również wyznaczony czas na przemówienia
Przewodniczącego Komitetu Organizacyjnego dane igrzyska oraz
przewodniczącego MKOl.
Ceremonia zamknięcia
W części artystycznej ceremonii zamknięcia oprócz spektaklu
przygotowanego przez gospodarzy swoją prezentację przedstawia również
miasto następnych igrzysk. Sportowcy wkraczający na stadion nie są już
podzieleni wedle państw, a wszystkie flagi państw uczestniczących w
"festiwalu sportów" są niesione razem. Podczas ceremonii zamknięcia
odgrywa się hymny oraz wciąga na maszt 3 flagi: państwa obecnie
goszczącego igrzyska, przyszłego gospodarza oraz Grecji. Nowym zwyczajem
jest ceremonia dekoracji zwycięzców ostatniej konkurencji: w przypadku
LIO maratonu, a podczas ZIO biegu narciarskiego na 50 km. Przemawiają
ponownie Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego oraz Przewodniczący
MKOl. Przewodniczący MKOl wypowiada formułę:
Igrzyska Olimpijskie w ... uważam za zamknięte,
oraz "wzywa młodzież całego świata do stawienia się za 4 lata w mieście
przyszłych igrzysk", po czym opuszcza się flagę olimpijską oraz gasi
znicz. Stałym elementem jest również przekazanie flagi olimpijskiej
przez mera (burmistrza, prezydenta) obecnego miasta-gospodarza
przyszłemu organizatorowi igrzysk.
Inne symbole
Współcześnie przy okazji igrzysk powstaje oficjalna piosenka olimpijska. Promocji igrzysk służy też przygotowania oficjalnych
maskotek igrzysk. Do każdych igrzysk jest również układane specjalne hasło odzwierciedlające ideę olimpijską.
Dyscypliny olimpijskie
Na
pierwszych igrzyskach rozgrywano zawody jedynie w 9 dyscyplinach:
lekkoatletyce,
kolarstwie,
szermierce,
gimnastyce,
strzelectwie,
tenisie,
podnoszeniu ciężarów,
zapasach i
pływaniu (zawody
wioślarskie z powodu złej pogody odwołano). Współcześnie ich liczba osiągnęła już 50, a ta liczba ciągle rośnie.
W skład każdej dyscypliny wchodzi od kilku do kilkunastu konkurencji,
które rozgrywane są oddzielnie przez kobiety i mężczyzn. Jednak
istnieją takie dyscypliny bądź konkurencje, które są rozgrywane
wyłącznie przez kobiety (
gimnastyka artystyczna,
pływanie synchroniczne,
siedmiobój lekkoatletyczny, rozgrywany w przeszłości
softball) lub wyłącznie przez mężczyzn (
dziesięciobój lekkoatletyczny,
zapasy w stylu klasycznym, rozgrywany w przeszłości
baseball). Jedyną dyscypliną, w której nie ma osobnych konkurencji dla kobiet i mężczyzn jest
jeździectwo.
Żeby dana konkurencja mogła być wpisana do programu olimpijskiego musi
być powszechnie uprawiana w wielu krajach świata: dla konkurencji
męskich – w co najmniej 75 krajach na 4 kontynentach, dla kobiecych – w
co najmniej 40 krajach na 3 kontynentach.
Opracowano na podstawie:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Igrzyska_olimpijskie
Osobny artykuł: 
